z oficerami chińskiego niszczyciela
Tego jeszcze nie było w całej historii stosunków polsko-chińskich, a szczególnie od okresu, kiedy - za panowania wczesnej dynastii Ming - Zheng He (1372 r. - 1435 r.), znakomity żeglarz chiński, odbywał swoje 7 rejsów „na Zachód". Nie dotarł on wówczas do Bałtyku; jak na ówczesne warunki techniki żeglarskiej i nawigacyjnej był on chyba zbyt odległy od wschodnich wybrzeży Chin. Tym razem jednak – odległość ta nie stanowiła żadnej przeszkody dla eskadry (Task Force) 3 nowoczesnych jednostek Marynarki Wojennej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej ChRL (MW AL-W), które, w dniach od 7 do 11 października 2015 r., przebywały z kurtuazyjną wizytą przyjaźni w Gdyni, polskim porcie bałtyckim. Poza spotkaniami z dowództwem i z kolegami - marynarzami polskimi, program pobytu przyjaciół chińskich obejmował wiele imprez dla społeczeństwa; jak np. zwiedzanie okrętów, zawody sportowe a nawet specjalny program dla dzieci. Cała wizyta była bardzo udana i spotkała się z dość dużym zainteresowaniem w Polsce; choć dla niektórych osób stanowiła ona niemałe zaskoczenie. Nie ma co ukrywać, iż jest tu także pewna grupa ludzi, wśród których wizyta wywołała strach i nieprzyjazne odruchy. Do tej pory nie było jeszcze wymiany wizyt pomiędzy marynarkami wojennymi z obydwu krajów, choć słynne polskie żaglowce szkolne docierały wcześniej z powodzeniem do niektórych portów chińskich.
Uczestniczyłem w konferencji prasowej w Ambasadzie ChRL w Warszawie poświęconej omawianej wizycie. I wtedy, w mojej świadomości pojawiło się dość nieoczekiwane ale chyba prawidłowe skojarzenie: połączenie Pacyfik - Bałtyk! Przecież pisał o tym niedawno sam Prezydent Xi Jinping, w kontekście nowych jedwabnych szlaków morskich. Zwróciłem na to uwagę, kiedy tłumaczyłem na polski najnowszą książkę Pana Prezydenta „The Governance of China" („Innowacyjne Chiny" - w wersji polskiej"; Wydawnictwo „Kto jest Kim", Warszawa, 2015 r.). W płaszczyźnie cywilnej, szlak ten istnieje między nami już od dawna. W roku 1951 utworzona została bowiem polsko - chińska spółka żeglugowa „Chipolbrok", której statki handlowe kursują nie tylko pomiędzy portami chińskimi i polskimi, pomiędzy Pacyfikiem i Bałtykiem, ale docierają również do najodleglejszych mórz i oceanów świata, także do portów w USA. Znamienne, że „Chipolbrok" - to jednocześnie pierwsza chińsko-zagraniczna spółka joint venture w historii gospodarczej Chin Ludowych (nota bene: szlak bursztynowy, łączący Bliski Wschód z wybrzeżem Bałtyku, był przedłużeniem historycznego szlaku jedwabnego na lądzie). Tak więc, w ślad za statkami handlowymi, przypłynęły teraz na Bałtyk okręty wojenne MW AL-W. Ich bezprecedensowa obecność na tych akwenach sygnalizuje gotowość strony chińskiej do zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi handlowej na nowym jedwabnym szlaku morskim Pacyfik - Bałtyk w dzisiejszych bardzo trudnych czasach. Teraz będę oczekiwał z zainteresowaniem rewizyty przyjaźni polskich okrętów wojennych w Chinach.
Jednocześnie omawiana historyczna wizyta przyjaciół chińskich w Gdyni skłania mnie do nieco szerszych i bardziej pogłębionych refleksji, tym bardziej, iż - kilka dni po wizycie gdyńskiej - do amerykańskiego portu w Honolulu na Hawajach - zawinął okręt szkolny MW AL-W noszący dumne imię żeglarza Zheng He. O czym to świadczy? Po prostu, o tym, iż okręty wojenne MW AL-W pływają, w misjach pokoju i przyjaźni, po wszystkich morzach i oceanach świata. Żeby móc tak pływać, trzeba dysponować odpowiednim potencjałem, kadrami, nowoczesnym sprzętem i uzbrojeniem, siłami wsparcia lądowego, kosmicznego, lotniczego itp. itd. Wiem, że MW AL-W dysponuje już takim potencjałem i takimi walorami oraz systematycznie i metodycznie umacnia i modernizuje je. Świadczy o tym także udział jednostek MW AL-W w antypirackich misjach patrolowych w Zatoce Adeńskiej, wzdłuż wybrzeży Somalii i in. Ale wzmocnionej ochrony wymagają dziś praktycznie wszystkie główne szlaki morskie, szczególnie te, którymi transportowane są surowce strategiczne, jak np. kanał sueski i panamski, cieśniny: Ormuz, Malakka i Tajwańska, kanał La Manche oraz, naturalnie, cieśniny bałtyckie. Coraz bardziej wzrasta też rola marynarki wojennej w ochronie badań dna morskiego, eksploracji terenów wokół biegunowych, szczególnie Arktyki, obrony terytorialnej (np. wyspy na Morzach Wschodnio- i Południowo-Chińskim), ochrony nowych jedwabnych szlaków morskich, walki z terroryzmem i z piractwem, w misjach pokojowych i ratunkowych itp.
W nowych uwarunkowaniach krajowych, regionalnych i globalnych jest, przeto, naturalne i konieczne, iż Chiny przywiązują coraz większe znaczenie również do rozwijania i modernizacji swych sił morskich. Rosnący potencjał gospodarczy i naukowo-techniczny państwa środka ułatwia te starania, które służą jednocześnie ochronie żywotnych interesów i zaspokajaniu rosnących potrzeb Chin na arenie globalnej oraz realizacji celów strategicznych związanych z polityką otwarcia na świat realizowaną z coraz większym powodzeniem od 1978 r. W tym kontekście, w ostatnich latach jesteśmy świadkami niebywałego rozwoju marynarki wojennej AL-W w kategoriach ilościowych i jakościowych. Stała się już ona drugą zbrojną potęgą morską świata (tuż za the US Navy). Dane, które podaję nie stanowią tajemnicy wojskowej dla nikogo. I tak, w MW AL-W służy obecnie 255.000 marynarzy, oficerów i dowódców najwyższej rangi. Dysponuje ona 485 okrętami różnego rodzaju, 690 samolotami bojowymi, 70 okrętami podwodnymi oraz 1 lotniskowcem (Liaoning) - kolejne są w budowie. Zarówno te jednostki, jak też ich wyposażenie i uzbrojenie są najnowocześniejsze z możliwych. Co by nie mówić, Chiny przystąpiły do rozbudowy i do modernizacji swych sił morskich z pewnym opóźnieniem, przez co mogą wykorzystywać w tym procesie najnowsze zdobycze postępu naukowo-technicznego w przemyśle obronnym. Ważne znaczenie ma efektywna współpraca MW AL-W z siłami morskimi innych państw, szczególnie Federacji Rosyjskiej.
Przez pewien czas, w swej karierze zawodowej, pracowałem w przemyśle obronnym; ale nie uważam się za wielkiego specjalistę w tej dziedzinie. Niemniej jednak, sądzę, iż - szczególnie w przypadku chińskim - następujące główne uwarunkowania makro mieć będą poważny wpływ na rozwój marynarki wojennej i na determinowanie jej przyszłych funkcji:
- czynnik amerykański – jeszcze jako konsul generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Szanghaju zostałem zaproszony na pokład okrętu flagowego dowódcy VII floty amerykańskiej (na Pacyfiku), który przybył z wizytą przyjaźni do tego miasta. Wywarło ono (szczególnie „by night") kolosalne wrażenie na marynarzach amerykańskich, z których kilku jest polskiego pochodzenia. Byłem wówczas świadkiem wyrafinowanej i podniosłej uroczystości marynarskiej chińsko-amerykańskiej i dowodu normalności we wzajemnych stosunkach. Rozwijają się one nadal w analogicznym stylu. Ale i w tym przypadku, ów medal ma dwie strony. Parę słów na ten temat: the US Navy jest obecnie pierwszą militarną potęgą morską świata. Służy w niej 330.000 ludzi; jeśli zaś chodzi o jednostki pływające i wspierające, to w skład the US Navy wchodzą: 272 okręty, 10 lotniskowców (+ 4 zapasowe i kilka w budowie), 71 okrętów podwodnych (w tym wiele o napędzie nuklearnym) oraz 3.700 samolotów. Rzeczywiście, potencjał ten jest ogromny. Ale główne pytanie polega na tym, czemu ma on służyć we współczesnych warunkach międzynarodowych i w zmieniającym się układzie sił na świecie, szczególnie w kontekście sławetnego China's Rise?
Jeszcze do niedawna, marynarka wojenna państw imperialnych i kolonialnych służyła, głównie, realizacji ich celów strategicznych - regionalnych i globalnych. Na kartach historii, czarnymi zgłoskami zapisała się sławetna „polityka kanonierek", które przypływały do wybrzeża danego państwa i paroma salwami doprowadzały tam do zmiany władzy czy systemu nie odpowiadającego właścicielowi kanonierek. Podobne salwy oddał, zresztą, pancernik flagowy hitlerowskiej Kriegsmarine na Westerplatte, koło Gdyni i Gdańska, rozpoczynając II wojnę światową w Europie. Również w naszych czasach, wiele jest przykładów, kiedy okręty wojenne niektórych państw zachodnich wysyłają z lotniskowców myśliwce bombardujące lub ostrzeliwują rakietami samosterującymi cele w takich krajach jak: Libia, Irak, Syria, Jemen, Państwo Islamskie, ośrodki terrorystyczne i in. To współczesna odmiana „polityki kanonierek" służąca, przede wszystkim, narzucaniu innym własnego systemu i własnej „demokracji". Bez powodzenia. To daremny trud. Kolonializm i system jednobiegunowy w świecie przeszły na śmietnik historii. Nie zniknęły natomiast ambicje hegemonistyczne i dążenie niektórych wielkich mocarstw do dominacji w świecie czy też do przywrócenia starych porządków, zamiast budowania nowego sprawiedliwego i pokojowego ładu globalnego.
