Tradycyjne malarstwo chińskie

Chińskie malarstwo jest wyróżniająca się częścią chińskiej kultury, oparte na starych tradycjach, wywodzących się z najdawniejszych czasów. Można powiedzieć, że rozwinęło się na bazie kaligrafii. Jest bardzo specyficzne i charakterystyczne dla tej części Azji.

Za pomocą specjalnych pędzelków nanosi się farbę na cienki papier lub jedwab. W niektórych rodzajach chińskiego malarstwa nie używa się kolorów tylko czarnego tuszu. Malowanie na niezwykle cienkim papierze lub jedwabiu chińskimi pędzelkami, nazywanymi niekiedy szczoteczkami, moczonymi w czarnym atramencie lub różnego rodzaju pigmentach wymaga niesamowitej wprawy i cierpliwości. Przed pierwszym maźnięciem pędzla, malarz musi mieć już w głowie dokładnie naszkicowany cały plan obrazu. Ze szczególnym pietyzmem przestrzega się rytuału maczania pędzelka, nawet po kilkanaście razy, aby nabrać właściwą ilość farby i wody. To bardzo ważne zważywszy na to, że mamy do czynienia z niezwykle cienkim, niekiedy wręcz przezroczystym papierem czy jedwabiem.

Niektórzy archeolodzy podają, że korzenie chińskiego malarstwo sięgają neolitu i można je znaleźć na chińskich wyrobach garncarskich z tego okresu. Chińskie malarstwo było związane z rzemiosłem i towarzyszyło szczególnie wyrobom garncarskim.

Udane próby malarskie są widoczne już na najstarszych zachowanych obrazach, rzeźbach z nefrytu i lakierowanych wyrobach takich jak figury ryb, żab, jeleni, ptaków, kwiatów, liści drzew i sylwetek tańczących ludzi, datowanych na około 6000 do 7000 lat.

Za czasów dynastii Tang zaczęto zdobić jedwab oraz ściany domów i świątyń. W tych czasach szczególnie popularne były freski, którymi przyozdabiano pałace władców, świątynie i domostwa bogatszych obywateli.

W 1949 r. z grobowca datowanego na czasy Walczących Królestw (475-221 przed naszą erą) wydobyto pierwsze przykłady malarstwa na jedwabiu. Obrazy przedstawiały ludzkie figury, smoki, feniksy. Z kolei najwcześniejszy przykład kolorowego malarstwo na papierze odnaleziono w 1964 r., w Astanie, w Turpan, w prowincji Xinjiang, w grobowcu pochodzącym z czasów dynastii Jin (265-420 n.e.). Był to portret ważnego urzędnika, zapewne lokalnego władcy. Obraz miał ponad metr szerokości i 47 cm wysokości.

Chińskie malarstwo jest stosunkowo oszczędne w środkach i chociaż nie rozwinęło perspektywy, pozwala uzyskać wspaniałe, poetyckie efekty. Klasyczne chińskie malarstwo, ze względu na tematykę, można podzielić na trzy grupy. Pierwsza grupa to krajobrazy, druga postaci ludzkich, a trzecia ptaki i kwiaty.

Najwcześniej przedstawianymi postaciami w historii chińskiego malarstwa byli poszczególni władcy, później filozofowie, czy mędrcy i oczywiście kobiety, zazwyczaj konkubiny z cesarskiego dworu lub żony albo córki najznamienitszych urzędników.

Tematyka w malarstwie postaci znacznie różni się od europejskiego malarstwa portretowego i od panowania dynastii Song (960-1127 n.e.) wykracza daleko poza wątek religijny, nawiązujący do dwóch popularnych religii, chińskiego taoizmu i pochodzącego z zagranicy buddyzmu.

Dynastia Tang (618-906 n.e.) jest uważana za złoty wiek malarstwa portretowego w Chinach. Wtedy to znane z historii tematy i sceny z dworskiego życia stały się bardzo popularne. Ludzka postać była przedstawiana w bardzo naturalistyczny sposób i bez silnego monumentalizmu, popularnego w chińskim malarstwie. Popularność zyskało również malarstwo historyczne i ilustracja scen z życia, a techniki malarskie coraz bardziej się rozwijały.

Malarstwo krajobrazowe stało się odrębnym działem malarstwa około IV wieku naszej ery. Stopniowo wyodrębniły się dwa główne style. W pierwszym używano koloru niebieskiego i zielonego, dlatego nazywa się ono niebiesko-zielone. Drugie można nazwać „zraszaniem atramentem”. O ile w pierwszym przypadku możemy mówić o bogatej barwie, ponieważ oprócz niebieskiego i zielonego używano również różnych odmian czerwonego pigmentu. W drugiej posługiwano się tylko czarnym tuszem. Natężenie czerni, poziom bogactwa, czy ekspresji odzwierciedlał emocje autora i typ jego osobowości.

Ostatni z wielkich rodzajów chińskiego malarstwa, czyli malarstwo kwiatów i ptaków powstało jako niezależny styl malarski w IX wieku naszej ery. Wielu znanych malarzy dynastii Song upodobało sobie ten rodzaj malarstwa, obfitujący w bogactwo jednokolorowych kwiatów, owoców, insektów, szczególnie świerszczy i ryb. Malarze nie używali kolorów tylko czarnego atramentu. Są to wspaniałe dzieła, bo mimo swojej kolorystyki prezentują bogactwo i różnorodność. Najczęściej malowano kwiaty oliwy, orchidee, bambusy, chryzantemy, sosny i cyprysy, które według znawców przedstawiały idee oraz charakter ich twórców.

Każdy wykształcony Chińczyk doceniał zarówno poezję, malarstwo jak i kaligrafię. Dlatego wielkość chińskich malarzy polega na tym, że są to zazwyczaj znakomici poeci i kaligrafowie. Nierzadko wszystkie trzy wymienione sztuki spotykają się i stają się jednym na obrazie twórcy. Często bowiem do obrazu mistrz dołączał wspaniale wykaligrafowany wiersz, który stanowił integralną część dzieła.

Chińskie tradycyjne malarstwo przeżywa obecnie wielki renesans, zarówno w kraju, jak i zagranica. Wielu młodych Chińczyków uczęszcza na kursy malarstwa, by tworzyć takie dzieła jak ich przodkowie. Co ciekawe, malarstwo chińskie staje się coraz bardziej popularne poza granicami Państwa Środka. Wielu cudzoziemców próbuje uczyć się tej niezwykłej, trudnej sztuki. Początki są trudne, ale wspaniały efekt końcowy rekompensuje włożony wysiłek.