Ślad polski 70 rocznica zwycięstwa w wojnie przeciwko japońskim najeźdźcą i zakończenia II Wojny Światowej – znajdź ślady międzynarodowych przyjaciół

Chiński, ośmioletni opór przeciw Japonii ( nazywany również wojną japońsko-chińską ) trwający od 7 lipca 1937 roku do 9 września 1945 roku doczekał się wielu interesujących opracowań historycznych. W Polsce badacze światowych dziejów bardziej skupiają się na wydarzeniach jakie miały miejsce w Europie, głównie na terenie mojego kraju. W związku z powyższym niewiele jest opracowań na temat polskiego wkładu w działania wojenne na Dalekim Wschodzie. Udział w II Wojnie Światowej i walka z faszyzmem na różnych frontach świata były dla Polaków sprawą honoru. Nie dziwi więc fakt, iż pochodzący z Polski żołnierze już od 1937 roku uczestniczyli między innymi w walce w Międzynarodowych Brygadach na terenie Hiszpanii. Tak zwani Dąbrowszczacy, czyli XIII Brygada Międzynarodowa imienia Jarosława Dąbrowskiego, czynnie zaangażowała się po stronie wojsk republikańskich przeciwko wojskom generała Francisco Franco. W głównej mierze byli to żołnierze o lewicowych poglądach w wielu przypadkach pochodzenia żydowskiego. Było ich ponad pięć tysięcy. Uważali, iż w związku z roztaczającą się na świecie dominacją faszyzmu walka w Hiszpanii jest nie tylko sprawą narodu hiszpańskiego, lecz całej postępowej ludzkości. Ówczesny rząd polski nie akceptował takiej postawy i już 11 grudnia 1936 roku w Monitorze Polskim opublikował ostrzeżenie grożąc pozbawieniem obywatelstwa polskiego Polakom biorącym udział w wojnie domowej w Hiszpanii, które w formie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych zostało opublikowanie 26 lutego 1938 roku. Stosunek do nich zmienił się dopiero po zakończeniu II Wojny Światowej i weterani tej wojny na warszawskich, wojskowych powązkach doczekali się odsłonięcia pomnika im poświęconego.

W marcu 1939 roku wojna domowa w Hiszpanii zakończyła się zwycięstwem nacjonalistów. Przegrana wojsk republikańskich dla wielu polskich żołnierzy oznaczała brak możliwości powrotu do ojczyzny. Ponieważ wierni byli swoim ideą kilku z nich zaangażowało się w pomoc narodowi chińskiemu walczącemu z japońskim najeźdźcą. Głównie byli to medycy, których nazwiska wyryte są na płycie obeliska w miejscowości Tuyunguan, wybudowanego w 1985 roku przez władze miasta Guiyang.

Gdy parę tygodni temu na łamach polskojęzycznej strony Chińskiego Radia Międzynarodowego przeczytałem informację zamieszczoną w ramach projektu „70 rocznica zwycięstwa w wojnie przeciwko japońskim najeźdźcą i zakończenia II Wojny Światowej – znajdź ślady międzynarodowych przyjaciół" postanowiłem dowiedzieć się czegoś więcej o ludziach, którzy tak jak i ja urodzili się w Polsce i byli obywatelami mojego kraju. Sześć osób, przy których nazwiskach znalazła się angielska nazwa mojego kraju Poland były głównym celem moich badań i poszukiwań. Lata jakie upłynęły od tych wydarzeń zatarły ślady ich bohaterstwa. Cieszy więc fakt, iż pamięć o nich nadal jest żywa w chińskim społeczeństwie. W Polsce mało pisze się i mówi o udziale Polaków w Międzynarodowym Korpusie Medycznym, który od 1939 roku do 1945 roku zaangażowany był w niesienie pomocy chińskiej ludności walczącej z japońskim agresorem. To do czego dotarłem prezentuje poniżej. Mam świadomość, iż są to jedynie szczątkowe informacje poświęcone polskim bohaterom na chińskiej ziemi.

Pierwszą osobą, której nazwisko wyryto na płycie pomnika w Tuyunguan jest doktor Stanisław Flato. Stanisław Michał Flato ( znany również jako Szmul Mojsze Flato, Samuel Flato ) urodził się w rodzinie żydowskiej 27 czerwca 1910 roku w Warszawie. Rodzicami jego byli Szymon ( Szyja ) i Bronisława ( Branlda ) Flato. Stanisław Flato w 1928 roku w Warszawie ukończył gimnazjum. Następnie przez rok studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po czym w Paryżu w 1936 roku ukończył studia medyczne. W czasie pobytu we Francji związany był z ruchem lewicowym. Działał w organizacji studentów żydowskich „Kampf".

Wcześniej należał do Komunistycznej Partii Polski. W 1932 roku wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej. Od grudnia 1936 roku do 1939 roku, jako lekarz wojskowy, uczestniczył w wojnie domowej w Hiszpanii. Był członkiem Komunistycznej Partii Hiszpanii. Od sierpnia 1939 roku do września 1945 roku jako doradca Czerwonego Krzyża przebywał w Chinach kierując grupą lekarzy Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Jak podają autorzy artykułu „Z historii kontaktów polsko-chińskich" Jan Rowiński i Jolanta Szczudlik, opublikowanego na łamach Rocznika Azja-Pacyfik - tom 8, Flato związany był z Komunistyczną Partią Chin i podobno był jej członkiem. Wówczas utrzymywał bardzo bliskie kontakty z przedstawicielem KC KPCh przy rządzie Chongqiungu, późniejszym czołowym przywódcą i pierwszym premierem ChRL Zhou Enlaiem. Pod koniec 1945 roku wrócił do Polski, gdzie według danych Instytutu Pamięci Narodowej od 15 grudnia 1945 roku do 15 lutego 29146 roku kierował Sekcją Statystyki Medycznej w Szefostwie Służby Zdrowia Wojska Polskiego. 18 lutego 1946 roku objął stanowisko zastępcy szefa oddziału do spraw operacyjnych i technicznych II Sztabu Wojska Polskiego. Stanowisko to piastował do stycznia 1952 roku. Uchwałą Krajowej Rady Narodowej, powziętej na posiedzeniu w dniu 16 lipca 1946 roku, na wniosek Ministra Obrony Narodowej „w uznaniu bohaterskich zasług ochotników polskich w bojach z niemieckim faszyzmem na polach Hiszpanii w 1936-1939 roku o Polskę Demokratyczną" podpułkownik Stanisław Flato odznaczony został Krzyżem IV klasy Orderu Virtuti Militari. 17 października 1946 roku Prezydium Krajowej Rady Narodowej „za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemiecki najeźdźcą, oraz za gorliwą pracę i sumienne wypełnianie obowiązków służbowych nadało Order Odrodzenia Polski IV klasy podpułkownikowi Stanisławowi Michałowi Flato. W 1952 roku został wysłany na placówkę rezydentury Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w Ottawie w Kandzie. Skąd na mocy rozkazu Ministra Obrony Narodowej powrócił do Polski, gdzie 7 lutego 1953 roku został aresztowany. Ponieważ nie potwierdziły się żadne zarzuty stawiane Stanisławowi Flato. W związku powyższym 6 grudnia 1954 roku został zwolniony z aresztu. W 1956 roku podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie z uwagi na wcześniejsze kontakty z Chińczykami odpowiedzialny był między innymi za organizację wizyty I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Ochaba w Pekinie. W tym okresie objął również stanowisko radcy Ambasady RP w Chinach. W 1957 roku powrócił do Polski i jako wicedyrektor Departamentu II MSZ zajmował się kontaktami z krajami Azji. Do momentu przejścia na emeryturę to jest do roku 1968 zawodowo związany był z MSZ. Zmarł nagle w Belinie Wschodnim 2 sierpnia 1972 roku podczas wyjazdu turystycznego do NRD. Jego żoną była Maria Lucyna Flato. Miał dwoje dzieci Krystynę Flato i syna Jerzego Stanisława Flato, którzy pod koniec lat 60-tych ubiegłego wieku, w okresie antysemickich ataków, opuścili Polskę i zamieszkali w Szwecji.

Poniżej strona numer 61 z rocznika Matériaux pour l'histoire de notre temps z 1990 roku tom 19 ze zdjęciem Stanisław Flato i jego kolegów walczących w Hiszpanii, które stanowiło uzupełnienie artykułu Les médecins des deux guerres : Espagne 1936-1939. Chine 1939-1945 autorstwa Gaby Ersler Schion. Stanisław Flato – pierwszy od prawej strony.

Theodor Bergmann autor książki „Internationalisten an den antifaschistischen Fronten. Spanien - China – Vietnam" wydanej przez VSA-Verlag Hamburg 2009 - wymieniając Polaków zaangażowanych w działania wojenne przeciwko Japoni podaje jedynie trzy nazwiska medyków Mosesa Flato, Wolfa Jungermann-Jungery i Wiktora Taubenfligela. Dodatkowo wymienia urodzonego w Polsce dziennikarza Israela Epsteina, który całe swoj życie związał z ChRL.

Kolejną postacią utrwaloną na kamiennej płycie w Tuyunguan jest doktor Wiktor Taubenfligel. Wiktor Taubenfligel ( możemy spotkać się z pisownią Victor Taubenfligel, znany w ChRL jako doktor Tao Weide ) urodził się w Łodzi w 1909 roku. Jego rodzicami byli Aron i Sura Jacheta Taubenfligel. Przed II wojną światową związany był z ruchem komunistycznym. Używał pseudonimu Julio. Uzyskał wykształcenie medyczne. Specjalizował się w chirurgii. Uczestniczył po stronie wojski republiki w wojnie hiszpańskiej, a następnie w ramach Międzynarodowego Korpusu Medycznego zaangażował się w niesienie pomocy ludności chińskiej w wojnie przeciwko Japonii. Kolejne miesiące wojenne spędził walcząc po stronie amerykańskiej w Birmie. Do Polski powrócił po wojnie. Przez kolegę dąbrowszczaka Grzegorza Korczyńskiego ściągnięty został do Gdańska. Podął pracę na Akademii Medycznej. Pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W okresie nagonki na ugrupowania byłych dąbrowszczaków został aresztowany. Postawiono mu zarzut współpracy a Amerykanami. Zwolniono go z aresztu na skutek interwencji odwiedzjącego Polskę premiera ChRL Zhou Enlaiema, który podobno w trakcie rozmów z premierem Polski Józefem Cyrankiewiczem wyraził chęć spotkania się z przyjacielem z czasów wojny japońsko-chińskiej. Wolne chwile spędzał na polowaniach. Jako myśliwy był członkiem Koła Łowieckiego „Wybrzeże". W latach 1965-1968 jako docent kierował I Kliniką Chirurgii Akademii Medycznej w Gdańsku. Na skutek wypadków 1969 roku oraz ataków antysemickich na Polaków pochodzenia żydowskiego opuścił Polskę. Wyjechał do Kanady. Tam zmarł w 1994 roku.

Doktor Frantisek Kriegel to kolejny, pochodzący z Polski, bohaterski medyk, który służył ludności chińskiej w czasie działań wojennych. Frantisek Kriegel urodził się w rodzinie galicyjskich Żydów 10 kwietnia 1908 roku. Do 1 listopada 1918 roku Stanisławów leżący w Galicji przynależał do ówczesnych Austro-Węgier. Następnie od 1 listopada 1918 roku do maja 1919 roku było administrowane przez Zachodnioukraińską Republikę Ludową. Następnie do 16 sierpnia 1945 roku Stanisławów był pod administracją Polską. Od zakończenia II Wojny Światowej Stanisławów już jako Iwano Frnakiwsk przynależy do Ukrainy. Skomplikowana historia miasta, w którym urodził się Kriegel wpłynęła też i na jego losy. Pochodząc z obszarów byłej Polski po wojnie związał się Czechosłowacją, gdzie pełnił szereg ważnych politycznych funkcji. Gdy miał 10 lat zmarł mu ojciec, który z zawodu był budowlańcem. Wówczas został pod opieką matki i dziadka. Dzięki ich skromnej pomocy wyjechał do Pragi, gdzie w 1934 roku skończył studia medyczne na Uniwersytecie Karola. W międzyczasie dorabiał sobie wykonując różne prace zarobkowe, między innymi pracował w sklepie obuwniczym oraz sprzedawał kiełbaski na stadionie podczas meczy piłkarskich. Zaznawszy biedy oraz doświadczony przez życie w okresie wielkiego kryzysu światowego wstąpił do Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w I Klinice Chorób Wewnętrznych w Pradze. W grudniu 1936 roku wstąpił do Międzynarodowej Brygady i jako lekarz w stopniu majora uczestniczył w wojnie domowej w Hiszpanii. Po przegranej wojsk republikańskich, z uwagi na okupację Czech przez faszystowskie Niemcy oraz antyżydowskie nastawienie najeźdźców, nie mógł powrócić do Czechosłowacji. Przez Pireneje dotarł do Francji, gdzie został internowany w Saint Cyprien. Odpowiadając na apel Norweskiego Czerwonego Krzyża dołączył do grupy 20 medyków i wyjechał do Chin, gdzie jako lekarz niósł pomoc miejscowej ludności. Ostatnie miesiące wojny spędził w Indiach i Birmie walcząc po stronie wojsk chińskich i amerykańskich. W listopadzie 1945 roku wrócił do Czechosłowacji. Pracował jako lekarz, jednocześnie zaangażowany był w działalność partii komunistycznej. Był członkiem Komitetu Wojewódzkiego Komunistycznej Partii Czechosłowacji. W latach 1949-1952 był wiceministrem zdrowia. Po antysemickich czystkach został odsunięty od władzy i pracował jako lekarz w firmie Tatra. W 1957 roku został naczelnym lekarzem Szpitala Vinohradskiego w Pradze. W 1960 roku wyjechał na Kubę, gdzie wspierał rząd Fidela Castro jako doradca medyczny. Po powrocie do Pragi w 1964 roku został posłem, a w 1966 roku członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Równolegle, nie tracąc kontaktu z medycyną, w latach 1963-1965 pracował jako lekarz naczelny w Instytucie Reumatologii w Pradze, a następnie do 1969 roku jako lekarz naczelny szpitala płucnego w Pradze. W 1968 roku w trakcie wydarzeń Praskiej Wiosny opowiedział się po stronie narodu i Aleksandra Dubczeka. W związku ze swoją deklaracją 30 maja 1969 roku został wydalony z partii. W 1970 roku przeszedł na emeryturę. Był jednym z pierwszych sygnatariuszy Karty 77.

Zmarł 3 grudnia 1979 roku w Pradze. Frantisek Kriegel był obywatelem świata. Urodzony w Polsce, dorosłe życie spędził w Czechosłowacji, w międzyczasie niosąc pomoc ofiarom wojennym w Hiszpanii, Chinach, Indiach i Birmie oraz doradzając narodowi kubańskiemu w sprawach związanych z organizacją służby zdrowia. Kriegel może być dumą wielu narodów: Żydów, Polaków i Czechów. Him Mark Lai w pracy „Chinese American Transnational Politics" wydanej przez University of Illinois Press w 2010 roku na stronie 186 podaje nazwisko i kraj pochodzenia lekarza jako Wolf Jungermann.

Theodor Bergmann autor wymienionej wcześniej książki „Internationalisten an den antifaschistischen Fronten. Spanien - China – Vietnam" wydanej przez VSA-Verlag Hamburg 2009, przy nazwisku Kriegela wskazuje jego kraj pochodzenia jako Czechosłowacja.

Czwartym medykiem wymienionym na płycie pomnika „hiszpańskich lekarzy" w Chinach jest doktor Wolf Jungerman. Nie dotarłem do bliższych informacji na jego temat. Udało mi się jedynie dotrzeć krótkich wzmianek na jego temat oraz do zdjęcia z okresu wojny domowej w Hiszpanii, na którym obok kilku uczestników wojennych zmagań uwieczniony jest doktor Wolf Jungermann. Zwracam uwagę na pisownię nazwiska – na końcu są dwie litery „nn". Na pomniku nazwisko kończy jedna litera „n". Zdjęcie wykonane zostało w Darmos na Palca de Libertat 24 września 1938 roku ( od lewej strony stoją: Hookey Walker, Alan Gilchrist, Bob Cooney, George Fletcher, Dr Wolf Jungermann, Sam Wild, unknown, Johnnie Powers, Bobby Walker ). Zdjęcie pochodzi ze strony internetowej poświęconej XV Międzynarodowej Brygadzie w Hiszpanii - http://internationalbrigadesinspain.weebly.com/british-battalion-in-spain.html. Pozostaje pytaniu czy na zdjęciu wykonanym w Hiszpanii jest ta sama osoba, która później niosła pomoc Chińczykom.

Him Mark Lai w pracy „Chinese American Transnational Politics" wydanej przez University of Illinois Press w 2010 roku na stronie 186 podaje nazwisko i kraj pochodzenia lekarza jako Wolf Jungermann - Polska.

Theodor Bergmann autor książki „Internationalisten an den antifaschistischen Fronten. Spanien - China – Vietnam" wydanej przez VSA-Verlag Hamburg 2009 wymieniając nazwiska medyków podaje przy Wolfie Jungermann-Jungery kraj pochodzenia - Polska.

Kolejne dwie osoby to prawdopodobnie małżeństwo Leon i Miriam ( spotkałem też Mania lub Monika ) Kamieniccy. We wspomnianym już artykule „Z historii kontaktów polsko-chińskich" Jana Rowińskiego i Jolanty Szczudlik, opublikowanym na łamach Rocznika Azja-Pacyfik - tom 8 natrafiłem na poniższą informację:

„Inny przykład, to polscy lekarze i pielęgniarki pracujące w wojskowych szpitalach Chin w czasie wojny antyjapońskiej (1937–1945). Najbardziej znane nazwiska to: lekarz, późniejszy dyplomata Stanisław Flato (chińskie nazwisko: Fu Lato) oraz dr Leon Kamieniecki i jego żona Monika (pielęgniarka), którzy pracowali w szpitalach wojskowych w prowincji Hunan. Było jeszcze co najmniej dwóch polskich lekarzy, ale ich nazwisk nie udało nam się ustalić."

Nazwiska bohaterskich medyków wymieniane są również w pracy Him Mark Lai „Chinese American Transnational Politics" wydanej przez University of Illinois Press w 2010 roku. Na wspomnianej wcześniej 186 stronie książki możemy odnaleźć wśród wielu wymienionych osób nazwiska sześciu Polaków. Przy kilku nazwiskach podany jest rok przybycia do Chin. W przypadku małżeństwa Kamienieckich brak jest roku przybycia. Przy pani Kamienieckiej autor podaje imię Miriam.

Wymieniony już Theodor Bergmann, autor książki „Internationalisten an den antifaschistischen Fronten. Spanien - China – Vietnam" - wydanej przez VSA-Verlag Hamburg 2009 podaje przy Kamienieckich imiona Lem i Maria wskazując ich kraj pochodzenia jako Litwa.

Podzieliłem się z Państwem informacjami dotyczącymi polskich medyków, którzy w latach 1939-1945 nieśli pomoc chińskiemu narodowi. Nie są to wiadomości kompletne. Być może inni słuchacze dopowiedzą coś do tego co udało mi się ustlić. Sam jestem ciekaw jak potoczyły się dalsze losy małżeństwa Kamienieckich i ich kolegi Wolfa Jungermanna. ( Autor: Jarosław Jędrzejczak)