|
 |
| (GMT+08:00)
2004-02-17 10:10:49
|
 |
|
Skarbiec sztuki na pustyni - pieczary świątynne Mogao w Dunhuangu
CRI
Pieczary świątynne Mogao pod miastem Dunhuang, to majwiększe skupisko zabytków sztuki jaskiniowej, jakie zachowane jest dziś na świecie. Malowidła ścienne w tych pieczarach mają 45 tys. m2 powierzchni, a ilość dzieł rzeźbiarskich przekracza 2300 sztuk.
Dunhuang jest starym miastem, które istnieje już ponad dwa tysiące lat. Położony jest w prowincji Gansu - jednej z prowincji północno-zachodnich Chin, na zachodnim odcinku lewobrzeżnego korytarza od Rzeki Huangho, na prastarym szlaku handlowym zwanym "Drogą Jedwabną". Był on węzłowym punktem komunikacji lądowej dawnych Chin z Zachodem. Był miastem nie do zastąpienia w przyjaznych kontaktach Chin z zagranicą w dziedzinie politycznej, gospodarczej i kulturalnej.
Zostawili tu swoją stopę tacy przedstawiciele tych kontaktów, jak Xuan Zang /602-664 lata n.e./ - wybitny chiński kapłan buddyjski z dynastii Tang, który tym szlakiem udał się do indii na studia ksiąg buddyzmu i po powrocie do kraju pracował 19 lat nad ich przełożeniem i interpretowaniem oraz znany włoski podróżnik Marco Polo, który tędy przybył do Chin. Pieczary światynne Mogao znajdują się na południowy wschód, w odległości 25 km od Dunhuangu.
Pieczary te powstały w okresie szerokiego rozpowszechnienia buddyzmu w Chinach. jak wynika z dokumentacji pomnikowej, groty te zaczęto wydrążać w roku 366 n.e. inicjatorem był niejaki mnich nazwiskiem Yue Zun. Kontynuacja tej wielkiej budowy potrwała około tysiąca lat przechodząc przez dynastie Tang, Song i innych późniejszych łącznie 10 dynastii. Mamy dziś ogółem 492 zachowane groty pochodzące z różnych okresów historycznych. Pieczary Mogao to największe spośród trzech wielkich skupisk grot świątynnych w Chinach /pozostałe dwie to pieczary Yungang w prowincji Henan/.
Pieczary Mogao wydrążone są w ścianach skalnych tysiącmetrowego urwiska wschodniego podnóża góry Mingsha. Na pięciu poziomach roi się grot, które są tak gęsto od siebie poukładane, że przypominają z dala ul pszczelny. Skały urwiska góry Mingsha ukształtowały się w wyniku scementowania drobnoziarnistych cząsteczek mineralnych i piasku i dlatego nie nadają się do rzeźby. Nasi mistrzowie tamtych czasów dostosowując się do tutejszych warunków geologicznych wykonywali swoje dzieła metodami farbowanej rzeźby glinianej oraz kolorowego malarstwa na glinianym tynku. Stworzyli w ten sposób sztuki plastyczne zupełnie inne aniżeli rzeźbiarstwo kamienne, jakie spotyka się w innych podobnych grotach. Sztuki te odznaczają się subtelnością opisu i przepychem kolorów. Na nakładanie kolorów malarze ci używali farb pochodzenia mineralnego, a klimat w okolicy Dunhuang jest znów bardzo suchy. Te sprzyjające warunki sprawiły, że liczne dzieła malarstwa ściennego i kolowowej rzeźby glinianej przetrwały tysiącletnie przemiany geologiczne i do dziś zachowują całą gamę swych barw, jakby były świeżo wykonane.
Podchodzimy teraz bliżej i widzimy, że na korytarzu wejściowym, na czterech ścianach i na samym sklepieniu groty, dosłownie wszędzie są malowane obrazy i wzory. Wraz z nimi rzucają nam w oczy to siedzące, to stojące w ołtarzach posągi kolorowego rzeźbiarstwa.
Człowiek tu się napawa widokiem tego zdumiewającego piękna, którego po prostu nie da się zmieścić w naszym widnokręgu. Jeśli zwiedzamy te pieczary według kolejności czasu ich powstania, zauważamy wtedy, że każdy okres prezentuje swoje cechy specyficzne, jeśli chodzi o uformowanie groty, zawartość treściową i styl artystyczny tych dzieł malarskich i rzeźbiarskich.
W okresie Dynastii Północnych /386?581 n.e./ głównymi motywami malowideł ściennych były różnorodne opowieści z mitologii buddyjskiej. Zawiłe, nieraz fantastyczne wątki przedstawione są przez malarzy z wielką inwencją na jednym lub cyklu obrazów. Na tych obrazach centralne miejsce zajmują postacie ludzkie. Natomiast budowle, góry, drzewa i inne elementy służące jako tło obrazu mają rozmiary proporcjonalnie mniejsze w stosunku do postaci ludzi. "Większy człowiek niż góra" - to jedna z cech charakterystycznych kompozycji ówczesnego malarstwa chińskiego. Tu postacie ludzkie pełne są delikatności i gracji, cechują je wykwintność i elegancja, tam zaś wybija się wyraz czerstwości i tężyzny, naturalnej prostoty i krzepkiego zdrowia. U innych znów, uwydatnia się nie krzesany i prostolinijny charakter, tak że dają nam poczuć swoisty smak artystyczny.
W okresie dynastii Sui i Tang /581-907/ nastąpiło ponowne zjednoczenie kraju, podzielonego przedtem na dwie części-południową i północną. Był to również okres wykwitu sztuki jaskiniowej w pieczarach Mogao. Mamy dziś około 300 dobrze zachowanych grot pochodzących właśnie z tego okresu. Jest to liczba stanowiąca 3/5 ogólnej sumy tutejszych pieczar.
Wielki pisarz chińki Lu Xun w swym czasie użył słowa "wspaniałość" na określenie chińskiego malarstwa buddyjskiego dynastii Tang. Tangowskie malowidła ścienne uwolniły się całkowicie od ponurych, często makabrycznych nastrojów dzieł dynastii północnych. Główne utwory tego okresu to obrazy o tematyce zaczerpniętej z ksiąg buddyjskich. Malarze ówcześni swoją twórczą pracą "przemienili" teksty ksiąg religijnych w obrazy, którymi wypełnili ściany grot. Malarze mistrzowie w okazałych kompozycjach i bogatych barwach utrwalili na ścianach grot wspaniałe altany, tarasy, pawilony, wieże oraz postacie ludzi w przeróżnych pozach i minach, tworząc mnóstwo uroczych, powabnych obrazów. Dzięki swym bogatym wyobraźniom, za pomocą kilku falujących wstążek i kształtnych zarysów ciała malarze ci potrafili stworzyć wiele zwinnych, pełnych wdzięku i pięknie tańczących postaci tzw. "Latających bogini", które świadczą o osobliwej oryginalności artyzmu.
Obrazy ścienne z epoki Pięciu Dynastii /907-960/i późniejszych okresów ustępują w pewnej mierze dziełom tangowskim pod względem wartości artyatycznej. Nie brakło jednak i wspaniałych dzieł, do których należą m.in. znajdujący się w grocie nr. 98 trzymetrowej wysokości, portret Li Shengtian -- króla państwa Yutian /zachodniego sąsiada starożytnych Chin/ oraz "Pejzaż Wutaiszan" w grocie nr. 61 z dynastii Song. Ten drugi obraz ma 5 m. Wysokości, 13,5 m szerokości, a więc ponad 60 m2 powierzchni. Jest to największy obraz na terenie pieczar Mogao, przedstawiający krajobraz okolicy góry Wutajszan z lotu ptaka. Na obrazie świątynie różnej wielkości porozrzucane są jak gwiazdozbiory na niebie, jest razem ponad 170 różnych budowli i na tle tego wszystkiego pokazane są sceny podróży, pracy produkcyjnej itd.
Kolorowe rzeźbiarstwo gliniane w Dunhuangu słynie na równi z malarstwem ściennym. i w tej sztuce najlepsze dzieła pochodzą z okresu Tang. Mamy tu np. buddę - glinianą rzeźbę na kamiennym szkielecie o wysokości 33m. Mamy bodhisattwy naturalnego wzrostu człowieka i maleńskie bożki kilkunastocentymetrowej wysokości. Wszystkie one są tak misternie wykonane, że jakby życia nabrały.
Groty dunhuańskie nie tylko pozwalają ludziom odczuwać głęboką satysfakcję artystyczną, zapisują także sceny życia społeczeństwa poszczególnych okresów hiatorycznych i postacie ludzi różnych warstw społecznych. W sposób obrazowy zapoznają nas z pracą produkcyjną, z środkami lokomocji, architekturą, strojami i kostiumami, sceną działań wojennych, z więzieniem, pogrzebem, weselem, występami pieśni i tańca, przedstawieniami teatralnymi i cyrkowymi oraz żywymi scenami przyjaznych kontaktów Chin z innymi narodami. Taka bogata, cenna, obrazowa dokumentacja historyczna, której udzielają pieczary Mogao, przyciąga nadzwyczajną uwagę historyków, archeologów i innych specjalistów z zakresu historii sztuki pięknej, historii rozwoju religii itd.
Po powstaniu ChRL rząd chiński z wielką dbałością troszczy się o ochronę tego skarbca sztuki. Pieczary te znajdują się na liście zabytków podlegających szczególnej ochronie państwa. Powołano do życia w tym celu specjalny zakład ochronno-badawczy. Podjęto wszelkie starania, by naprawić uszkodzenia zabytków spowodowane siłą przyrody jak i ręką ludzką. Przeprowadzono na wieką skalę roboty umacniające skalne urwisko Mogao. W wyniku tych wysiłków usunięto już niebezpieczeństwo rozkruszenia i upadnięcia grot. Zbudowano poza tym korytarze pomostowe i ścieżki drabinowe, które łączą poszczególne groty różnych poziomów i które znacznie ułatwiają zwiedzającym i badaczom dostęp i przejście od jednej groty do drugiej zarówno w kierunku poziomym jak i pionowym.
Po proklamowaniu ChRL urządzone były wystawy z eksponatami - kopiami dzieł dunhuańskiego malarstwa ściennego i kolorowej rzeźby w Pekinie, Szanhaju i innych miastach Chin. A za granicą były one pokazane publiczności w indiach, Birmie, Japonii i także w Polsce.
|
|
|
