|
Skutkiem wyżej wymienionych procesów był spadek ilości podatników, który spowodował znaczne zmniejszenie wpływów gotówki do skarbu państwa. Jedyną bogatą warstwą byli możnowładcy, a ci byli wolni niemal całkowicie od świadczeń na rzecz państwa. Polska nie miała źródeł dochodu ani z przemysłu, ani z rozwijającego się na Zachodzie handlu zamorskiego. Wpływy z podatków były mniejsze od spodziewanych. Żołnierze byli opłacani nieregularnie. W 1697 roku długi wobec wojska wyniosły 33 000 000 zł. Obniżał się, więc poziom dyscypliny niepłatnych i często głodnych żołnierzy, upadał też duch moralny armii. Do tego dochodził przestarzały system organizacji i pewne zacofanie w uzbrojeniu. Wojsko polskie było daleko w tyle za innymi armiami europejskimi.
Wiek XVIII w Polsce to okres panowania Augusta II i Augusta III Sasów, oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był on szczególnie tragiczny w dziejach Rzeczypospolitej, okresem anarchii i zacofania politycznego, gospodarczego i społecznego. Państwo było słabe i biedne. Przekupstwo posłów, zrywanie sejmów i walka z wszelkimi próbami reform doprowadzają w konsekwencji do upadku państwa polskiego. Znane jest powiedzenie Za króla Sasa, jedz, pij i popuszczaj pasa. Słaba władza królewska, wzrost roli magnatów i waśnie między nimi oraz liberum veto doprowadziły do coraz częstszego wtrącania się państw ościennych - Rosji, Prus i Austrii w wewnętrzne sprawy Polski (traktat trzech czarnych orłów) a w konsekwencji do opinii, że Polska nierządem stoi. Wojna północna (1700-1721 rok), walka o tron Jedni do Lasa drudzy do Sasa (między Rosją a Szwecją, czyj kandydat ma być królem), wojna siedmioletnia (1757-1763 rok-Niemcy, Rosja i Szwecja), to okres grabieży, kontrybucji i dalszych zniszczeń. Tymczasem państwa sąsiednie rosły w siłę. Sejm w 1717 roku potwierdził złotą wolność szlachecką, podstawy ustrojowe Rzeczypospolitej (Liberum veto i wolna elekcja), a także uchwalił stałe podatki na utrzymanie wojska ograniczając jego liczbę do 24 tys. w tym 18 tys. w Polsce. Rosja w tym czasie dysponowała 330 tys. armią a Prusy 150 tys. armią. Pogrążona w ciemnocie szlachta występowała przeciwko wszelkim próbom reform mających na celu naprawę Rzeczypospolitej ( Stanisław Konarski i inni).
Kiedy w 1769 roku tron objął Stanisław August Poniatowski spokrewniony z Czartoryskimi - zwolennikami reform, mimo oporu szlachty przeprowadzono reformy mające wzmocnić obronność kraju. Reformy wprowadzano opieszale, państwa ościenne czyniły wszystko, by do nich nie dopuścić. Została zawiązana konfederacja barska (1768 rok) w obronie złotej wolności i suwerenności państwa. Wojna konfederacka skierowana była przeciwko królowi, innowiercom, Rosji i przeciw wszelkim reformom. Konfederaci zostali pokonani a skutkiem był I rozbiór Polski (1772 rok) zatwierdzony przez Sejm w 1773 roku. W okrojonej Rzeczypospolitej przeprowadzono reformy, a Sejm Wielki (1788 - 1792 rok) uchwalił Konstytucję 3 Maja znoszącą między innymi wolną elekcję i liberum veto otwierając drogę do odrodzenia państwa w dawnym blasku i chwale.
|
