Korytarz Gansu – przedgórskie obniżenie terenu w północnych Chinach w prowincji Gansu, również nazywane jest Korytarzem Hexi, czyli korytarzem zachodnim, ponieważ znajduje się na zachód od Rzeki Żółtej. Ma długość prawie 1000 km i od wieków stanowi ważny szlak komunikacyjny – dawniej biegł tędy Jedwabny Szlak łączący Chiny z Europą; obecnie jest tu droga i linia kolejowa pomiędzy miastami Lanzhou a Urumczi.

I. Wstęp

W połowie II wieku p.n.e. Chiny graniczyły od północy z konfederacją plemion Xiongnu, która kontrolowała biegnące na zachód szlaki handlowe osłabiając w ten sposób chińską gospodarkę. Cesarz Wudi z dynastii Han zdecydował się szukać pomocy u skłóconych z Xiongnu plemion Yuezhi.

II. Ekspedycja

W 138 p.n.e. na polecenie Wudi wyruszyło na zachód stuosobowe poselstwo na czele którego stanął dowódca straży pałacowej, Zhang Qian. Ówczesna wiedza Chińczyków o krajach położonych na zachodzie była bardzo uboga. Ekspedycja Zhang Qiana wyruszyła w nieznane bez większej nadziei na szybki powrót do domu.

Wkrótce po przekroczeniu granicy Zhang wraz z towarzyszami został pojmany przez żołnierzy Xiongnu i doprowadzony przez oblicze ich władcy. Zhang Qian i jego towarzysze spędzili w niewoli Xiongnu dziesięć lat. W 128 p.n.e. Zhangowi udało się uciec z niewoli i przedostać na dotychczas nieznane Chińczykom terytorium Yuezhi. Jego poselstwo zostało przyjęte choć Yuezhi nie zgodzili się na zawarcie sojuszu z Chinami. Po nieudanej misji dyplomatycznej Zhang Qian wyruszył w drogę powrotną podczas której został ponownie pojmany przez Xiongnu. Po śmierci władcy Xiongnu w 127 p.n.e. Zhang zdołał ponownie uciec i w 125 p.n.e. powrócił do Chin. Pomimo, iż jego misja nie odniosła sukcesu Zhang Qian otrzymał szlachectwo i liczne dary od cesarza. Jego ekspedycje, choć nie przyniosły spodziewanych zysków politycznych, znacznie poszerzyły wiedzę Chińczyków o krajach zachodnich i przyczyniły się do rozwoju Jedwabnego Szlaku.

III. Wojna

Huo Qubing był jednym z najbardziej znanych generałów dynastii Han. W 121 roku p.n.e. cesarz Wudi mianował go generałem i wydał rozkaz ataktu na plemiona Xiongnu, które opanowały korytarz Gansu. Młody generał, który miał tylko 19 lat osiągnął podczas bitwy wielkie sukcesy, a jedno z plemion poddało się. Od tego momentu dynastia Han opanowała rejon korytarza Gansu i jego okolice. W 119 p.n.e. Wudi rozkazał generałowi Huo i Wei Qingowi zniszczenie armii Xiongnu, która zagrażała bezpieczeństwu dynastii Han. Po finalnej bitwie potęga armii Xiongnu została zniszczona, a dynastia Han zlikwidowała zagrożenie na północy.

IV. Wizytacja

Yangdi – drugi i ostatni cesarz dynastii Sui panujący w latach 604 - 618 był najbardziej kontrowersyjnym cesarzem w historii Chin. Był krytykowany za brutalność i rozpustne życie, choć osiągnął też wiele sukcesów, np. zbudował Wielki Kanał czy zreformował egzaminy urzędnicze. Był również jedynym cesarzem, który przybył w rejon korytarza Gansu. W końcu VI wieku plemię Tuyuhun opanowało korytarz i kontrolowało szlak handlowy. Dlatego Yangdi zdecydował się przeprowadzić interwencję, pokonać armię Tuyuhun i pokazać innym państwom siłę dynastii Sui. W marcu 608 r. jego armia wyruszyła ze stolicy Changan do powiatu Xiping, później generał Li Quan opanował stolicę Tuyuhun. Po pokonaniu plemienia Tuyuhun armia Sui ruszyła do miasta Zhangye, gdzie Yangdi spotkał się z królami i przedstawicielami krajów zachodu. We wrześniu Yangdi wrócił do Changanu. W ten sposób dynastia Sui ponownie odzyskała korytarz Gansu.

V. Spotkanie

Sakja Pandita – wielki tybetański przywódca duchowy, jeden z najbardziej wpływowych buddyjskich uczonych i scholastyków. Sakja Pandita był czwartym z pięciu znamienitych mistrzów - twórców jednej z głównych tradycji duchowej Tybetu, tradycji sakja.

W momencie gdy Tybet znalazł się pod panowaniem Chana Kubilaja, Sakja Pandita zainicjował początek długich związków między sakjapami a mongolskimi zwierzchnikami Tybetu, aż zawarł traktat pokojowy w 1247 r. z mongolskim księciem Kuoduan, którego armia stacjonowała w mieście Liangzhou. Później zainicjował zakończoną sukcesem misję nawracania państwa Mongołów na buddyzm. W 1253 r. Chan Kubilaj przyjął bratanka Sakja Pandity o imieniu Pagpa jako swego najwyższego mistrza duchowego i doradcę w sprawach politycznych. Od tego momentu Tybet stanowi część terytorium Chin.

VI. Obrona ojczyzny

Zuo Zongtang – chiński polityk i wojskowy, jedna z najważniejszych osobowości schyłkowego okresu Qing.

W 1866 r. skierowano go do tłumienia powstania muzułmanów w Shaanxi i Gansu. Zabezpieczywszy najpierw Shaanxi, potem Gansu, Zuo przystąpił do odzyskiwania Xinjiangu, w którym mandżurska struktura władzy wojskowej rozsypała się gdy w 1864 wybuchły równoczesne rebelie w wielu miastach. Przeciwko tej operacji protestował Li Hongzhang, który chciał umacniać obronę wybrzeży. Zuo przekonał jednak dwór i zaciągnąwszy pożyczki już w 1875 rozpoczął przygotowania do inwazji.

We wschodnim Xinjiangu Jakub Beg utworzył w 1867 niezależne państwo ze stolicą w Kaszgarze, a w 1871 r. zawarł układ z Rosją, na mocy którego zajęła ona kotlinę Ili. W latach 1876-77 oddziały Zuo zlikwidowały państwo Jakuba, a ich obecność skłoniła także Rosję do wycofania się, za wysokim odszkodowaniem, z zajętych terenów.

Region ten miał długą historię i pełnił ważną rolę w starożytności. W miejscu tym nie tylko wielu bohaterów przeszło do legendy lecz także wydarzyło się wiele rzeczy, które miały wpływ na bieg historii wschodniej i środkowej Azji. Obecnie teren ten stanowi ważną część pasa ekonomicznego Jedwabnego Szlaku oraz będzie świadkiem jutrzejszego rozwoju i rosnącego dobrobytu zachodnich Chin.