Informacje ogólne

Stolica: Moskwa
Powierzchnia: 17,1 mln km2
Ludność: 147,1 mln mieszk. (1997)
Język urzędowy: rosyjski
Jednostka monetarna: rubel
Święto narodowe: 12 czerwca (rocznica uchwalenia deklaracji o suwerenności państwowej 1990)
Podział administracyjny: 21 republik, 49 obwodów, 6 krajów, 1 obwód autonomiczny, 10 okręgów autonomicznych, 2 miasta wydzielone (Moskwa i Petersburg)
Granica: z Ukrainą, Białorusią, Polską (obwód kaliningradzki), Litwą, Łotwą, Estonią, Finlandią, Norwegią, Chinami, Koreą Pn., Mongolią, Kazachstanem, Azerbejdżanem i Gruzją

Informacje polityczne

Głowa państwa: Władimir Putin
Szef rządu: Michaił Kasjanow
Izba wyższa parlamentu: Rada Federacji (Sowiet Fiedieracyi)
Izba niższa parlamentu: Duma Państwowa (Gosudarstwiennaja Duma)

Ludność

Rosja jest krajem wielonarodowym; zamieszkuje ją ponad 100 różnych narodów i narodowości, z których najliczniejszą grupę stanowią Rosjanie (82% ? 1989). Większość wierzących Rosjan należy do Ros. Kościoła Prawosł. (liczbę wierzących szacuje się na 30?40 mln, ochrzczonych znacznie więcej); obecnie zaznacza się ekspansja protestantyzmu (zwł. babtystów) ? kilka mln wierzących; katolicy to gł. unici z Ukrainy, Niemcy i Polacy; wyznawcy islamu (gł. sunnici) wśród Tatarów nadwołżańskich, Czuwaszów, Baszkirów, narodów Kaukazu Pn. (Czeczeni, Ingusze, Kabardyjczycy, narody Dagestanu); buddyzm jest gł. religią Buriatów, Tuwińczyków i Kałmuków. W użyciu liczne języki lokalne; oprócz języka ros. np. nauczanie w szkolnictwie średnim w 10 innych językach (m.in. w tatar., jakuckim, czuwaskim, baszkirskim, jidysz). Wzrost liczby ludności (w mln): 1940 ? 110, 1959 ? 118, 1966 ? 127, 1979 ? 134, 1989 (ostatni spis) ? 147. Od końca lat 80. następuje spadek przyrostu naturalnego: 2,2? (1990), ?1,3? (1992), ?5? (1993); wskaźnik urodzeń 9,4? (1993), zgonów 14,4?, śmiertelność niemowląt 20?; od 1992 ogólna liczba zgonów przekracza liczbę urodzeń, 1993 różnica wynosiła 700 tys. osób (2,1 mln zgonów i 1,4 mln urodzeń); od lat 70. i 80. narastające migracje, gł. powrót Rosjan (zwł. z Azji Środk.); dzieci poniżej 14 lat stanowią 22% ogółu ludności (1993), w wieku ponad 65 lat jest 11% populacji; przeciętna długość życia (1992): mężczyźni 62 lata, kobiety ? 74. Średnia gęstość zaludnienia 8,7 osób na km2; rozmieszczenie ludności b. nierównomierne; najgęściej są zaludnione centr. regiony eur. części Rosji (ponad 60 osób na km2), najsłabiej ? Syberia Wsch. i ros. Daleki Wschód (poniżej 2 osób na km2); w eur. części Rosji (łącznie z Uralem) mieszka ponad 4/5 ludności kraju; ludność miejska wynosi 73% (1993); odsetek ludności miejskiej jest największy (70?90%) w pn. i wsch. regionach, gdzie ludność skupia się gł. w miastach, ze względu na brak warunków do rozwoju rolnictwa; 1993 w Rosji były 1064 miasta; największe m.: Moskwa (9 mln mieszk. ? zespół miejski), Petersburg (5 mln) oraz Nowosybirsk, Niżni Nowogród, Jekaterynburg, Samara, Omsk, Czelabińsk, Kazań, Perm, Ufa, Rostów nad Donem i Wołgograd (liczące powyżej 1 mln mieszk.), Krasnojarsk, Saratów, Woroneż, Symbirsk, Togliatti, Władywostok, Iżewsk, Irkuck, Jarosław, Krasnodar, Chabarowsk, Barnauł (powyżej 0,6 mln). Po II wojnie świat. powstało wiele nowych miast, m.in.: Angarsk, Nabierieżne Czełny, Brack, Wołżski, Saławat, Nachodka, Nowokujbyszewsk, Niżniekamsk. W 1993 w gospodarce było zatrudnionych 71 mln osób; struktura zatrudnienia ludności zawodowo czynnej (w %): rolnictwo ? 13, przemysł ? 30, usługi ? 57. 

Gospodarka

Rozpad ZSRR i załamanie współpracy między nowo powstałymi państwami (przerwane wzajemne dostawy surowców, energii elektr. i części zamiennych) oraz powolne wprowadzanie elementów gospodarki rynkowej w miejsce centralnie planowanej, przyczyniły się do pogłębienia kryzysu gosp.; program reform wielokrotnie zmieniany w wyniku nieustabilizowanej sytuacji polit.; stopień scentralizowania gospodarki jest nadal b. duży (pozostały wielkie państw. przedsiębiorstwa). Liberalizacja cen spowodowała b. wysoką inflację (2600% ? 1992, 900% ? 1993); bilans płatniczy jest ujemny (deficyt sięga 90 mld dol. USA); wpływy podatkowe stanowią 45% produktu krajowego brutto. W 1992 zapoczątkowano masową prywatyzację (każdy obywatel otrzymał bon o nominalnej wartości 10 tys. rubli, tj. 23 dol. USA); niezależnie od darmowego wydawania czeków są prywatyzowane przedsiębiorstwa rentowne, m.in. w przemyśle paliw (1994 przygotowano do prywatyzacji 2 największe zjednoczenia w Rosji ? Gazprom i Surgutneftegaz); 1992?93 sprywatyzowano ponad 80 tys. przedsiębiorstw (z tego ponad 1/2 w sferze usług); sektor prywatny zatrudnia ok. 30 mln osób (42% ludności czynnej zawodowo ? 1993); restrukturyzacja przemysłu znajduje się w stadium początkowym (utrzymanie prawie pełnego zatrudnienia); 1994 bez pracy było 7 mln osób (10% czynnych zawodowo). Wartość inwestycji zagr. wynosi 3 mld dol. USA (ok. 9 tys. firm z udziałem kapitału obcego, gł. amer. i niem.). Dotychczas Rosja otrzymała kredyt w wysokości 1,5 mld dol. USA od Międzynar. Funduszu Walutowego i Międzynar. Banku Odbudowy i Rozwoju; dalsza pomoc finansowa jest uzależniona od kontynuowania reform gosp. (zahamowanie inflacji poniżej 10% miesięcznie, ograniczenie deficytu budżetowego); gł. kredytodawcami Rosji są Niemcy, Włochy, Francja i Japonia; odpływ (gł. nielegalny) kapitału z Rosji szacuje się na 100?200 mld dol. USA. W 1993 wycofano z obiegu banknoty emitowane 1961?92 i wprowadzono nowe ruble (RUR). W 1991 z rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa pochodziło 16% produktu materialnego netto, z przemysłu, budownictwa i energetyki ? 67%; 1992 dochód nar. na 1 mieszk. wynosił 2680 dol. USA; 1990?93 produkt krajowy brutto spadł o ok. 40%; produkcja roln. zmniejszyła się 1991 o 4,5% i 1992 o 9,4%, przem. ? odpowiednio o 8% i 18% (zwł. w hutnictwie, przemyśle chem. i maszyn.). W 1994 długi zagraniczne Rosji wynosiły 112,7 mld dol. USA, w tym bieżące rządu ros. (powstałe 1992?94) 8,8 mld dol. USA; spłaty sięgają 40% wpływów z eksportu; łączna kwota kredytów udzielonych krajom Trzeciego Świata przez ZSRR, przejętych przez Rosję, jest szacowana na 140 mld dol. USA; w 1994 rezerwy walutowe Rosji wynosiły 1,8 mld dol. USA, złota ? 328 t.