|
 |
| (GMT+08:00)
2005-06-07 14:05:48
|
 |
|
Co to jest gotyk?
CRI
Co to jest gotyk? Elementy takie, jak sklepienie krzyżowo-żebrowe, łuk ostry, czy też przypora nie decydują o nowym stylu. Wszystko to są środki konstrukcyjne (wykształcone lub zapoczątkowane już w architekturze przedgotyckiej), służące do realizacji celów artystycznych. Architekci zachodnich regionów Francji stosują już około połowy XII w. sklepienia żebrowe z mistrzostwem, w którym nie przewyższają ich wcale współcześni im budowniczowie "gotyccy"; a jednak trudno byłoby nam nazwać katedry w Angers czy w Le Mans gotyckimi.
Wertykalizm i strzelistość proporcji również nie charakteryzują architektury gotyckiej. Każdy kto stał kiedyś pośród ruin wielkiego kościoła klasztornego w Cluny, owego przybytku stylu romańskiego, łatwo uświadomi sobie, że właśnie z osiągniętego tutaj efektu niezmiernej wysokości mistrzowie gotyccy - przynajmniej w pierwszym stuleciu gotyku - świadomie rezygnowali.
Dwie zasadnicze cechy architektury gotyckiej nie mają jednak ani precedensu, ani paraleli. Są to: wykorzystanie światła oraz związek zachodzący pomiędzy strukturą tektoniczną a zewnętrzną postacią architektury. Pierwsza cecha przejawia się przede wszystkim w stosunku, w jakim światło pozostaje do materialnej substancji ściany. W kościele romańskim światło jest czymś ostro odcinającym się od ciężkiej, mrocznej, napierającej zewsząd masy ścian. Ściana gotycka natomiast jest jakby przepuszczalna: światło wsącza się w nią i przenika przez nią, zespala się z nią i przeobraża ją.
Gotyckie wnętrza nie są przy tym wcale szczególnie jasne (choć na ogół jaśniejsze od wnętrz romańskich); barwne witraże tak dalece nie zapewniały dostatecznego dopływu światła, że w późniejszych czasach wiele z nich wymieniono na witraże en grisaille lub na zwykłe szyby, które fałszują całkowicie odbierane dziś przez nas wrażenie. Kolorowe witraże gotyckich okien zastępują pokryte barwnymi malowidłami ściany budowli romańskiej.
Okna te, zarówno pod względem strukturalnym, jak i estetycznym nie są wyciętymi w ścianie otworami, przez które ma wpadać światło; są one przenikniętymi światłem ścianami. Tak jak gotycki wertykalizm wydaje się odwracać działanie siły ciążenia, tak też, mocą podobnego estetycznego paradoksu, witraż przeczy nieprzenikliwej naturze materii; źródłem jego widzialnego bytu jest siła, która przezeń przenika. Światło, pochłaniane zazwyczaj przez przedmioty materialne, występuje tutaj jako podstawowy czynnik, kształtujący formę artystyczną; materia zaś jest, w swym estetycznym walorze, realna tylko w takim stopniu, w jakim udziałem jej staje się świetlista siła światła, i w jakim siła ta ją określa. W następnym rozdziale przekonamy się, jak doskonale wrażenia te oddają istotę poglądów średniowiecza na naturę światła, materii i formy.
Wielka sztuka nie jest jednak nigdy środkiem, służącym do wyrównania, czy też zatarcia braków lichego rzemiosła lub prymitywnej techniki; przede wszystkim zaś trzeba pamiętać, że sztuka budowlana wczesnego średniowiecza stała o wiele wyżej niż przez długi czas sądzono. Nawet kamieniarze karolińscy okazywali się mistrzami znakomitej techniki murarskiej wtedy, gdy to było konieczne, to znaczy wówczas, gdy mur pozostawał w budowli widoczny. Powierzchnie ścian, przynajmniej we wnętrzu kościoła, pokrywały jednak malowidła lub mozaiki, toteż posługiwało się w tych partiach znacznie prostszą techniką.
|
|
|
