Przegląd chińsko-polskich stosunków politycznych

5 października 1949 r. Polska oficjalnie uznała Chińską Republikę Ludową. W tym samym roku oba państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasadora. W latach 50. ubiegłego wieku kontakty chińsko-polskie rozwijały się we wszystkich dziedzinach. Oba państwa popierały się wzajemnie oraz ściśle ze sobą współpracowały. Polskę odwiedziło wówczas wielu przywódców chińskich, m.in. Zhou Enlai, Zhu De, Peng Dehuai i He Long. Polscy przywódcy, tacy jak Bolesław Bierut, Edward Ochab i Józef Cyrankiewicz, także składali wizyty w Chinach. Chiny poparły polską inicjatywę utworzenia strefy bezatomowej, Polska natomiast udzieliła poparcia Chinom w ich staraniach o zapewnienie Korei Północnej pomocy, suwerenności oraz miejsca w ONZ.

Od końca lat 50. stosunki między Chinami a Związkiem Radzieckim pogorszały się, co miało także wpływ na stosunki Chin z Polską. Kontakty na wyższym szczeblu między oboma państwami stopniowo wygasały. Polska jednak niezmiennie sprzeciwiała się istnieniu „dwóch państw chińskich" i opowiadała się za przywróceniem Chinom miejsca w ONZ. Chiny natomiast nie zmieniły opinii na temat ogromnego znaczenia polskiej walki o niepodległość, a także niezmiennie popierały polski sprzeciw wobec zmian linii granicznej na Odrze i Nysie. Na początku lat 70. stosunki chińsko-polskie stały się bardziej elastyczne. W 1971 r. Polska uroczyście uczciła dwudziestą rocznicę powstania Chińsko-Polskiego Towarzystwa Okrętowego S.A. (CHIPOLBROK). Polski minister transportu i gospodarki morskiej oraz chiński minister komunikacji odbyli wzajemne wizyty, przyczyniając się tym samym do ożywienia dwustronnych kontaktów na szczeblu ministerialnym.

Na początku lat 80. sytuacja wewnętrzna w Polsce była złożona i niestabilna. Chiny uznały, że polskie problemy powinny zostać rozwiązane przez naród polski w pokojowy sposób, a także zgodnie z interesem kraju. Od 1981 roku Chiny trzykrotnie dostarczyły Polsce mięso wieprzowe w ramach długotrwałej nieoprocentowanej pożyczki, a także inne towary w ramach niskooprocentowanego kredytu. Oba kraje podjęły działania w celu poprawy wzajemnych stosunków. Od 1983 roku relacje między Chinami a Polską zaczęły się normalizować. Doszło do spotkania wicepremierów obu państw. Ministrowie spraw zagranicznych Polski i Chin spotkali się na sesji ONZ w Nowym Jorku i podjęli rozmowy na temat stosunków bilateralnych oraz problemów międzynarodowych. Ożywiła się współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki i techniki, handlu, oświaty i innych. Jesienią 1986 roku wizytę w Chinach złożył pierwszy sekretarz KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) i przewodniczący Rady Państwa PRL, Wojciech Jaruzelski. W 1987 roku oficjalną wizytę w Polsce złożył pełniący obowiązki sekretarza generalnego KC Komunistycznej Partii Chin, premier Zhao Ziyang. Latem 1988 roku Chiny odwiedził premier Polski Zbigniew Messner.

W roku 1989 w Polsce nastąpił wielki polityczny przełom. Partie wywodzące się z ruchu „Solidarność" doszły do władzy, zmieniając politykę wewnętrzną i zagraniczną Polski. Stosunki bilateralne wkroczyły w nowy etap. Chiny uszanowały suwerenność Polski i jej wybór nowej drogi rozwoju, uwzględniając jednocześnie różnice ustrojowe i ideologiczne między państwami. Postanowiły utrzymywać i rozwijać stosunki międzypaństwowe oparte na 5 zasadach pokojowego współistnienia. W roku 1991 ministrowie spraw zagranicznych obu państw, Qian Qichen i Krzysztof Skubiszewski, złożyli wzajemne wizyty, które służyły ożywieniu kontaktów i wzajemnemu porozumieniu. W dużym stopniu wpłynęły one na normalizację polsko-chińskich stosunków. W 1993 r. doszło także do spotkania wicepremierów obu państw, Zou Jiahua i Henryka Goryszewskiego. Podpisano wtedy nowe porozumienie o chińsko-polskich stosunkach gospodarczo-handlowych. We wrześniu 1994 r. premier Polski Waldemar Pawlak złożył wizytę w Chinach, co zaowocowało podpisaniem 9 porozumień i listów intencyjnych o obustronnej współpracy.

W 1997 r. prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski złożył wizytę państwową w Chinach. Była to pierwsza oficjalna wizyta głowy państwa polskiego w Chinach od 38 lat. Podczas tej wizyty przywódcy obu krajów podpisali „Wspólny Komunikat ChRL-RP".
Kolejna tura spotkań miała miejsce w 2003 r. W maju przewodniczący Chin Hu Jintao i prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski spotkali się w Petersburgu w Rosji, a we wrześniu 2003 r. marszałek Senatu RP Longin Pastusiak złożył wizytę w Chinach.
W roku 2004 przewodniczący Chin Hu Jintao złożył oficjalną wizytę państwową w Polsce. Przywódcy obu państw podpisali „Wspólne oświadczenie ChRL-RP", które podniosło stosunki bilateralne do poziomu przyjacielskiego partnerstwa i współpracy. W czerwcu tego samego roku podpisano także dokumenty dotyczące współpracy dwustronnej, m.in. „Protokół o współpracy kulturalnej między Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP a Ministerstwem Kultury ChRL na lata 2004−2006" oraz „Umowę o współpracy edukacyjnej między Ministerstwem Oświaty i Sportu RP a Ministerstwem Oświaty ChRL na lata 2004−2006". W październiku 2004 r., podczas konferencji przywódców Azji i Europy w Hanoi, premier Chin Wen Jiabao i premier Polski Marek Belka rozmawiali na temat stosunków bilateralnych i problemów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

We wrześniu 2005 roku, podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku, minister spraw zagranicznych Li Zhaoxing spotkał się ze swym polskim odpowiednikiem, ministrem Danielem Rotfeldem.

We wrześniu 2006 r., podczas VI Konferencji Przywódców Państw Azji i Europy, spotkali się premier Chin Wen Jiabao i premier Polski Jarosław Kaczyński.

W maju 2007 r. przewodniczący Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych Wu Bangguo złożył wizytę w Polsce, gdzie spotkał się z marszałkiem Sejmu Ludwikiem Dornem, prezydentem Lechem Kaczyńskim oraz marszałkiem Senatu Bogdanem Borusewiczem.

W styczniu 2008 roku w Polsce złożył wizytę wicepremier Chin Zeng Peiyan. Spotkał się on z prezydentem Lechem Kaczyńskim, premierem Donaldem Tuskiem oraz wicepremierem i ministrem gospodarki Waldemarem Pawlakiem. W październiku tego samego roku polski premier Donald Tusk złożył wizytę w Chinach, gdzie wziął udział w VII konferencji przywódców Azji i Europy. Spotkał się także z przewodniczącym Chin Hu Jintao i premierem Wen Jiabao. W maju Piotr Żuchowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, odwiedził Chiny w związku z „Festiwalem Kultury Polskiej". W sierpniu 2008 r. delegacja polska z przewodniczącym Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Piotrem Nurowskim, wzięła udział w otwarciu Igrzysk Olimpijskich w stolicy Chin. Do Pekinu przybyli także ówczesny minister sportu i turystyki Mirosław Drzewiecki oraz szef polskiego MSW, wicepremier Grzegorz Schetyna. Wszyscy wzięli udział w uroczystości otwarcia i zamknięcia pekińskich Igrzysk. We wrześniu wicepremier i minister gospodarki Waldemar Pawlak odwiedził Xiamen, gdzie wziął udział w Międzynarodowych Targach Inwestycyjno-Handlowych (China International Fair for Investment and Trade). Ponadto wziął także udział w ceremonii otwarcia Paraolimpiady w Pekinie.

12 maja 2008 r. w Chinach miało miejsce tragiczne trzęsienie ziemi. W związku z tą katastrofą prezydent Polski Lech Kaczyński, marszałkowie sejmu i senatu Bronisław Komorowski i Bogdan Borusewicz, premier Donald Tusk i szef polskiej dyplomacji, Radosław Sikorski, przesłali depesze kondolencyjne. Polski rząd na pomoc dla poszkodowanych przesłał 100 tys. dolarów oraz 160 namiotów wojskowych o wartości 650 tys. dolarów.

W październiku w 2010 r. Chiny odwiedził szef Sztabu Generalnego polskiej armii Mieczysław Cieniuch oraz marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna, który wziął także udział w Światowej Wystawie Expo 2010 w Szanghaju. W listopadzie 2010 roku wizytę w Polsce złożył przewodniczący Ogólnokrajowego Komitetu Ludowej Konsultatywnej Rady Politycznej Chin (OK LKRP) Jia Qinglin. Spotkał się on z prezydentem Bronisławem Komorowskim, marszałkami Senatu i Sejmu Bogdanem Borusewiczem i Grzegorzem Schetyną oraz premierem Donaldem Tuskiem. Jia Qinglin uczestniczył ponadto w spotkaniu z polskimi i chińskimi przedsiębiorcami.

W grudniu 2011 r. wizytę w Chinach złożył prezydent Polski Bronisław Komorowski. Doszło wtedy do podpisania wspólnego oświadczenia o nawiązaniu strategicznego partnerstwa między oboma państwami.

W kwietniu 2012 r. Polskę odwiedził premier Chin Wen Jiabao. Uczestniczył on w spotkaniu przywódców Chin i państw Europy Środkowo-Wschodniej. Wen Jiabao wziął także udział w II Forum Gospodarczo-Handlowym. We wrześniu tego samego roku do Chin przyjechał szef polskiej dyplomacji, Radosław Sikorski.

W 2013 r. w maju z wizytą w Chinach przebywał szef MON, Tomasz Siemoniak, a w czerwcu marszałek Sejmu Ewa Kopacz. Były premier Polski Waldemar Pawlak odwiedził Chiny we wrześniu 2013 r. W listopadzie podczas spotkania przywódców Chin i krajów Europy środkowo-Wschodniej w stolicy Rumunii, Bukareszcie, premier Chin Li Keqiang odbył bilateralne spotkanie z premierem Polski Donaldem Tuskiem; wiceprzewodniczący Państwowego Komitetu ds. Reform i Rozwoju Chin, Xie Zhenhua, uczestniczył w odbywającej się w Warszawie konferencji ONZ w sprawie zmian klimatu. A w grudniu wizyta marszałka Senatu Polski, Bogdana Borusewicza, w Chinach.

W 2014 r. w marcu premier Chin Li Keqiang i premier Polski Donald Tusk oraz ministrowie spraw zagranicznych obu krajów przeprowadzili rozmowy telefoniczne w sprawie sytuacji na Ukrainie. W sierpniu, wizyta w Polsce wiceprzewodniczącego OK LKRPCh (Ogólnokrajowego Komitetu Ludowej Konsultatywnej Rady Politycznej Chin), przewodniczącego Chińskiej Partii Dążenia do Sprawiedliwości, ministra nauki i technologii – Wan Ganga oraz członka Rady Państwowej Chin, ministra obrony narodowej – Chang Wanquana.

W 2015 r. w kwietniu, wiceminister spraw zagranicznych Chin Wang Chao złożył wizytę w Polsce, który wziął udział w chińsko-polskim dialogu strategicznym na szczeblu wiceministrów spraw zagranicznych oraz w VII Europejskim Kongresie Gospodarczym w Katowicach, a także w IV Forum Gospodarczym Europa-Chiny, poświęconemu współpracy w ramach formatu „16+1". W czerwcu wizyta w Chinach ministra spraw zagranicznych Polski, Grzegorza Schetyny, podczas której szef polskiej dyplomacji wziął udział w pierwszym posiedzeniu polsko-chińskiego komitetu międzyrządowego. W sierpniu wizyta w Chinach polskiego wicepremiera, ministra obrony narodowej – Tomasza Siemoniaka. We wrześniu marszałek Sejmu Polski, Małgorzata Kidawa-Błońska, przybyła do Chin, by wziąć udział w uroczystych obchodach 70. rocznicy zwycięstwa w wojnie przeciwko japońskiej agresji i w światowej wojnie z faszyzmem. W październiku wizyta w Polsce ministra spraw zagranicznych Chin, Wang Yi. A w listopadzie tego roku prezydent Polski Andrzej Duda złożył państwową wizytę w Chinach, w trakcie tej wizyty polski prezydent uczestniczył w IV szczycie przywódców państw formatu „16+1".

Dwustronne stosunki gospodarcze i współpraca gospodarczo-technologiczna

W 1986 roku wartość wymiany handlowej pomiędzy Chinami a Polską wyniosła około miliarda dolarów. W 1990 roku, po zmianie systemu rozliczeń, odnotowano znaczny spadek wartości dwustronnego handlu: z 322 mln dolarów w 1990 roku do 144 mln dolarów w 1991 roku. Obroty handlowe poprawiły się w 1992 roku, a w 2004 roku ich wartość wyniosła już 2 mld 330 mln dolarów, w 2005 roku – 3 mld 150 mln dolarów, w 2006 roku – 4 mld 670 mln dolarów, w 2007 roku – 7 mld 660 mln dolarów, a w 2008 roku – 10 mld 400 mln dolarów. W 2009 roku, z powodu globalnego kryzysu finansowego, obroty handlowe spadły do 9 mld 60 mln dolarów. Jednak już w roku 2010 wzrosły do 11 mld 130 mln dolarów, czyli o 23,8 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem, by w 2011 r. osiągnąć 13 mld dolarów, rosnąc o 16,7 proc. W 2011 r. wartość chińskiego eksportu do Polski wyniosła 10 mld 940 mln dolarów, wzrastając o 15,9 proc. w stosunku do 2010 r., a wartość importu z Polski wyniosła 2 mld 50 mln dolarów, rosnąc o 20,7 proc.

Saldo ujemne strony polskiej w dwustronnych kontaktach handlowych wyniosło zatem 8 mld 890 mln dolarów. W 2012 roku wartość chińsko-polskich obrotów handlowych wyniosła 14 mld 385 mln dolarów, wzrastając o 10,7 proc. w porównaniu z rokiem 2011, w tym eksport z Chin wyniósł 12 mld 388 mln dolarów, rosnąc o 13,2 proc., a import z Polski – 1 mld 997 mln dolarów (spadek o 2,6 proc.).

Obroty handlowe między Chinami i Polską w 2013 roku wzrosły o 3 proc. (w porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku) i wyniosły 14 mld 817 mln dol., z czego 12 mld 578 mln dol. to wartość eksportu z Chin, która zwiększyła się o 1,5 proc, a 2 mld 239 mln dol. – to wartość importu z Polski, która, rok do roku, wzrosła o 12,1 proc.

Rok 2014 przyniósł kolejny wzrost wskaźników chińsko-polskiej wymiany handlowej. Jej obroty zamknęły się kwotą 17 mld 195 mln dol., były zatem o 16,1 proc. wyższe niż w 2013 r. W tym okresie eksport z Chin (14 mld 257 mln dol.) wzrósł o 13,4 proc, a import z Polski (2 mld 937 mln) – o 31,5 proc.

Do końca lipca 2015 roku wartość chińskich bezpośrednich inwestycji w Polsce wynosiła 286 mln dol., a wartość polskich bezpośrednich inwestycji w Chinach – 210 mln dol. Do końca 2014 roku chińskie przedsiębiorstwa wykonały w Polsce zakontraktowane projekty na łączną sumę 434 mln dol.

W sierpniu 2014 roku we współpracy z China Great Wall Industry Corp. z kosmodromu w Taiyuanie wystrzelony został polski satelita naukowo-badawczy – „Heweliusz". Satelitę na orbitę okołoziemską wyniosła chińska rakieta Changzheng 4B (Długi Marsz 4B). Był to pierwszy chińsko-polski projekt w ramach współpracy na polu kosmonautyki.

W kwietniu 2015 r. Polska zgłosiła intencję przystąpienia do grupy państw-założycieli Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych. We wrześniu tego samego roku polski rząd zatwierdził przystąpienie Polski do Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych, a w październiku ambasador Polski w Chinach, jako pełnomocny przedstawiciel rządu polskiego, podpisał „Porozumienie o Azjatyckim Banku Inwestycji Infrastrukturalnych".

Najważniejsze porozumienia polsko-chińskie

Porozumienie dotyczące nauki i technologii pomiędzy rządami ChRL i RP (podpisane w kwietniu 1995 roku w Pekinie)

Porozumienie dotyczące współpracy i transportu morskiego pomiędzy rządami ChRL i RP (podpisane w październiku 1996 roku w Warszawie)

Wspólny Komunikat ChRL i RP (podpisany w listopadzie 1997 roku w Pekinie)

Porozumienie dotyczące współpracy finansowej między rządami ChRL i RP (podpisane we wrześniu 2000 roku w Warszawie)

Wspólne oświadczenie między ChRL i RP (podpisane w czerwcu 2004 roku w Warszawie)

Porozumienie o współpracy gospodarczej między rządami ChRL i RP (podpisane w czerwcu 2004 roku w Warszawie)

Wspólne oświadczenie o powstaniu partnerstwa strategicznego pomiędzy ChRL i RP (podpisane w grudniu 2011 roku w Pekinie)

Porozumienie o zacieśnianiu współpracy w dziedzinie infrastruktury między rządami ChRL i RP (podpisane w kwietniu 2012 roku w Warszawie).

Memorandum dotyczące wspólnego wspierania inicjatywy „Jeden pas i jeden szlak" między rządami ChRL i RP (podpisane w listopadzie 2015 roku w Pekinie)