Wielkanoc jest najważniejszym świętem w religii chrześcijańskiej. Nauka kościoła opiera się na wierze w zmartwychwstanie Chrystusa i daje nadzieję wiernym kościoła katolickiego na dostąpienie „życia wiecznego”. Mimo to wiele zwyczajów wielkanocnych nawiązuje do tradycji przedchrześcijańskich.
Na dni przesilenia wiosennego u dawnych Słowian przypadał czas zwany Jarymi Godami, poświęcony dwóm bóstwom – Marzannie i Jaryle, kojarzonym z odchodzącą zimą i nadchodzącą wiosną. U ludów germańskich czczono boginię Ostarę - Ēostre. Stąd, prawdopodobnie angielska nazwa świąt Wielkanocy – Easter.
Jajko, jako symbol życia, jest obecne w wielu kulturach. Według jednego z chińskich mitów kosmologicznych świat został stworzony przez bóstwo imieniem Pangu. Pangu trwał zamknięty w skorupie jaja, które symbolizuje jądro świata. Pewnego dnia postanowił wyjść i w ten sposób górna część skorupy utworzyła sklepienie niebieskie, a dolna ziemię. Według fińskiej Kalevali Ziemia, Słońce i inne ciała niebieskie powstały z okruchów sześciu złotych i jednego żelaznego jaja złożonych przez kaczkę. Natomiast w wierzeniach Słowian świat miał mieć kształt złotego jaja i stać na kurzej nodze.
W czasach przedchrześcijańskich Słowianie uważali jajko za amulet przeciwko złym mocom. Ważnym elementem Jarych Godów było m.in. obdarowywanie się pisankami lub kraszankami. Według niektórych źródeł tradycja ozdabiania jajek na Wielkanoc sięga co najmniej XIII wieku. Jedna z teorii głosi, że jajka były dawniej zakazanym jedzeniem podczas Wielkiego Postu, więc ludzie malowali je i dekorowali, aby zaznaczyć koniec okresu pokuty i postu, a następnie spożywali je podczas Wielkanocy.
W Polsce panuje tradycja święcenia pokarmów w Wielką Sobotę. W koszyczkach wielkanocnych oprócz pisanek powinien się znaleźć chleb lub babka, a także sól, która w symboliczny sposób ma chronić ludzi od zepsucia. Tradycja napełnianie koszyka jajkami pochodzi z Niemiec i również była inspirowana koncepcjami płodności i wiosennej wegetacji.
W kulturze anglosaskiej popularną rozrywką na Wielkanoc jest polowanie na jajka wielkanocne i toczenie jajek.
W Stanach Zjednoczonych w poniedziałek po Wielkanocy w Białym Domu odbywa się coroczna impreza Easter Egg Roll, w której dzieci pchają udekorowane jajka na twardo po trawniku Białego Domu. Pierwsza oficjalna impreza „wyścig z jajkiem” w Białym Domu miała miejsce w 1878 r., kiedy prezydentem był Rutherford B. Hayes. Wydarzenie to nie ma znaczenia religijnego, chociaż niektórzy uważają, że toczenie jajek symbolizuje odsunięcie kamienia z grobu Jezusa.
W przeciwieństwie do krajów anglosaskich, germańskich i słowiańskich, Wielkanoc w Hiszpanii pozbawiona jest elementów pogańskiej obrzędowości. Okres Wielkanocy nazywa się tam Semana Santa, czyli Święty Tydzień i zaczyna się w Niedzielę Palmową. W Wielkim Tygodniu ulicami miasta przechodzą uroczyste procesje organizowane przez bractwa religijne - Cofradías. Ich członkowie noszą tuniki, a twarze mają zakryte stożkowymi kapturami.
Agnieszka Wu-Skawińska
