Jeszcze dziesięć lat temu chińscy archeolodzy nie prowadzili większych wykopalisk za granicą. Teraz, kiedy Chiny finansują badania w ramach inicjatywy Pasa i Szlaku, zmienia się obraz starożytnego świata.
W II wieku p.n.e. sojusz koczowniczych plemion zwany Yuezhi uciekł z terenów dzisiejszych północno-zachodnich Chin do Azji Środkowej. Ta masowa migracja ludzi wstrząsnęła całym regionem i stworzyła nowe więzi między Wschodem a Zachodem.
Według chińskich źródeł historycznych Yuezhi wyemigrowali na zachód, aby uciec przed Xiongnu, rywalizującym koczowniczym plemieniem z północnych Chin. Yuezhi mieli wprawdzie przewagę, ale w 176 r. p.n.e. ponieśli katastrofalną klęskę militarną. Po bitwie, ocalali Yuezhi podzielili się na dwa obozy, a większa grupa zdecydowała się szukać schronienia w Azji Środkowej. Ich pojawienie się w regionie wywołało chaos. Kilka mniejszych plemion zostało wysiedlonych, co następnie doprowadziło do dalszych wstrząsów politycznych. Wkrótce potem grupa koczowniczych ludów zjednoczyła się, by obalić Królestwo Grecko-Baktryjskie, potężne imperium, które rządziło regionem przez ponad 100 lat. Wieści o migracji Wielkiego Yuezhi na zachód dotarły także do uszu cesarza Wu, władcy imperium Han, który chciał nakłonić Yuezhi do zjednoczenia się z Hanami w walce przeciw Xiongnu. Chociaż misja ostatecznie się nie powiodła, podróż emisariusza - Zhang Qian miała długofalowy wpływ na otwarcie szlaków handlowych Jedwabnego Szlaku łączącego Chiny z resztą Eurazji.
Pokolenia badaczy bezskutecznie poszukiwały archeologicznych dowodów długiego marszu Yuezhi do Azji Środkowej, ale w ciągu ostatniej dekady zainteresowanie losami Yuezhi w Chinach znacznie wzrosło. Chińscy naukowcy otrzymali hojne granty finansowe, dzięki którym mogli po raz pierwszy przeprowadzić duże wykopaliska w Azji Środkowej. Impulsem do tej zmiany było uruchomienie chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku. Wart bilion dolarów projekt BRI – mający na celu wzmocnienie więzi Chin z krajami całej Eurazji – jest zwykle kojarzony z inwestycjami infrastrukturalnymi, ale ma też wymiar kulturowy. Dla chińskiej archeologii inicjatywa BRI ma ogromne znaczenie. Jeszcze dziesięć lat temu chińscy archeolodzy byli prawie całkowicie skupieni na badaniach krajowych. Żaden chiński zespół nigdy nie prowadził poważnych wykopalisk za granicą, bo nie było funduszy. Teraz chińscy naukowcy są aktywnie zachęcani do prowadzenia badań związanych ze starożytnym Jedwabnym Szlakiem i otrzymują granty finansowe, o których ich poprzednicy mogli tylko pomarzyć.
Chińskiemu zespołowi udało się już odkryć ślady byłych obozów Yuezhi w górach w pobliżu zachodniej granicy Chin. Teraz rozszerzają swoje poszukiwania na Uzbekistan, mając nadzieję na znalezienie podobnego śladu trasy migracji na zachód.
(Na podstawie: How China’s Silk Road Ambitions Are Reshaping the World of Archaeology Wu Haiyun)
Agnieszka Wu-Skawińska
