Już w 2019 roku, w ramach inicjatywy „Świat Bez Odpadów” pojawiły się w Warszawie automaty do recyklingu butelek, zwane powszechnie butelkomatami. Początkowo za wrzucenie pustej butelki do automatu można było liczyć na zniżki na bilety do kina, zniżki na kawę, czy zakupy, później za zwrot zużytej butelki automat wypłacał 10 gr. Idea spodobała się warszawiakom, którzy głosowali w Budżecie Obywatelskim na zwiększenie liczby urządzeń w różnych lokalizacjach.
Koszt ustawienia i eksploatacji jednego butelkomatu to blisko 300 tys. zł. Urządzenia miały na celu promowanie ekologicznej formy utylizacji odpadów, walki z zanieczyszczaniem plastikiem i jak czytamy na stronie urzędu miasta: „nie są sposobem na zarobek”. Butelkomaty miały wydawać bilon, po 10 gr za butelkę do kwoty 1500 zł miesięcznie. W teorii, po wykorzystaniu limitu, butelki można było dalej wrzucać do urządzenia, ale w praktyce butelkomaty były często odłączone od źródła zasilania, a stosy pustych butelek kłębiły się na chodniku.
Obecnie w warszawskiej dzielnicy Wawer po butelkomatach nie ma śladu, a urząd dzielnicy nie przewiduje kontynuacji tego proekologicznego projektu.
Kolejnym pomysłem na odzyskiwanie butelek po napojach jest powrót do systemu kaucyjnego.
Pierwszy w historii system wymiany butelek i pobierania za nie kaucji funkcjonował w Szwecji już w 1884 roku. W 1920 roku w Stanach Zjednoczonych opatentowano pierwszy automat do zwrotu butelek. W latach 50-tych w Szwecji wprowadzono automat do wymiany butelek. W Polsce też funkcjonowały skupy butelek. W latach 90-tych, mimo różnicowania wzorów, kształtów i pojemności opakowań, indywidualizowanych dla poszczególnych producentów napojów, można było zwrócić nawet plastikowe butelki po napojach produkowanych przez koncern Coca Cola.
W sierpniu ubiegłego roku sejm znowelizował ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi zgodnie z unijną dyrektywę ws. zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.
Zgodnie z ustawą, od stycznia 2025 roku sklepy o powierzchni powyżej 200 mkw. będą zobligowane do odbioru pustych opakowań. Niektóre zagraniczne sieci handlowe już zamontowały butelkomaty, ale podobnie jak z w przypadku publicznych urządzeń do recyklingu, nie wszystkie działają.
Problem odpadów jest podnoszony przez ekologów i stale obecny w dyskusjach na temat zmian klimatu na świecie, dlatego dziwi fakt, że proekologiczne inicjatywy w Polsce mają charakter doraźny.
Agnieszka Wu-Skawińska
