Na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO od 2008 roku wpisano 90 różnych tańców z 58 krajów i 5 regionów świata. W 2023 roku do tej reprezentatywnej listy dołączył też jeden z pięciu polskich tańców narodowych – polonez.
Polonez uznawany jest za najstarszy polski taniec narodowy. Jak podają niektórzy badacze, jako taniec dworski, polonez już w XVII wieku zastąpił pawanę. Natomiast forma tańca trójmiarowego, która przetrwała do czasów współczesnych, ukształtowała się na początku XVIII wieku.
Za panowania Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa (w latach 1697 -1763) polonez zyskał popularność także na dworach europejskich władców. „Zaczęto wobec niego stosować też określenia polonaise i polacca, z których to pierwsze, ze względu na ówczesne preferowanie języka francuskiego wśród warstw wyższych, stało się nazwą gatunku stosowaną także przez Polaków do dziś” – pisze dr Tomasz Nowak z Instytutu Muzykologii UW w artykule „Polonez – geneza i historia praktyki wykonawczej i tanecznej w polskiej kulturze ludowej, dworskiej i towarzyskiej”.
Tempo poloneza jest umiarkowane a podstawowe kroki i figury taneczne łatwe do naśladowania, co umożliwia włączenie się do tańca osób bez wcześniejszego doświadczenia, dlatego ten taniec jest chętnie prezentowany na weselach, balach sylwestrowych, karnawałowych i podczas innych uroczystości. Dawniej polonez otwierał, a czasami też zamykał, uroczyste bale. Dziś tradycja tańczenia poloneza kojarzy się głównie ze studniówką – balem uczniów ostatnich klas szkół średnich.
Jak pisze dr Nowak z Instytutu Muzykologii UW, bale „studniówkowe” pojawiły się najpierw w zaborze pruskim ok. 1834 roku, w związku z wprowadzeniem w szkołach studniowego okresu przygotowań do egzaminów końcowych. Taniec stanowił wówczas element powszechnej edukacji, a bal studniówkowy był „ostatnią okazją podsumowania edukacji całego korpusu uczniów ostatnich klas”, ponieważ wielu uczniów nie podchodziło do egzaminów.
Na oficjalnej stronie UNESCO znajdziemy wyjaśnienie, że polonez, będący formą wspólnego świętowania, upamiętnia ważne momenty w życiu rodzinnym i wspólnotowym, symbolizuje współpracę, pojednanie i równość. Ponadto, taniec ten promuje jedność, solidarność i dialog, ponieważ mogą go tańczyć ludzie w każdym wieku i o różnym pochodzeniu.
Agnieszka Wu-Skawińska
