9 marca w Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie odbyły się kolejne, po zajęciach prezentujących tradycję grawerowania pieczęci chińskich, warsztaty z cyklu „Sztuka pisania”. Tym razem warsztaty były poświęcone tradycji tworzenia książek w Azji Wschodniej.
Kustosz Dominika Kossowska Janik - koordynatorka projektu Cyfrowej Biblioteki Manuskryptów i Ksiąg Drukowanych z Kolekcji Muzeum Azji i Pacyfiku podczas wprowadzenia do warsztatów chińskiego introligatorstwa opowiedziała o historii pisma w Chinach, formach i materiałach, na których pismo było utrwalane oraz wykorzystywanych technikach powielania tekstu, począwszy od inskrypcji na kościach wróżebnych z dynastii Shang i inskrypcji na brązach z dynastii Zhou.
Najstarsze zachowane książki, w formie zwojów wykonanych z bambusowych deszczułek pochodzą z okresu Walczących Królestw. Najwięcej tekstów w tej formie zachowało się w grobowcach i były to głównie inwentarze grobowe i kalendarze. Z późniejszego okresu pochodzą teksty filozoficzne, odnalezione w Zhoukoudian, a także teksty administracyjne i literackie z dynastii Han.
Kolejnym materiałem, na którym spisywano teksty był jedwab. Jednak jego zastosowanie było ograniczone ze względu na cenę tego surowca.
Przełomowym momentem w rozwoju piśmiennictwa było wynalezienie papieru w 105 r. n.e. Odkrycie to przypisuje się chińskiemu urzędnikowi z dynastii Wschodniej Han – Cai Lun. Do produkcji papieru Cai Lun wykorzystał korę drzewną, resztki konopi, szmaty, bambus oraz stare sieci rybackie. Najwięcej, bo ponad 40 tysięcy historycznych tekstów na papierze, odnaleziono w grotach w Dunhuanngu.
Od historii pisma i jego nośników, prowadząca przeszła do technik druku. Najwcześniejszym sposobem druku, znanym już w III w. p.n.e. był estampaż, polegający na wykonywaniu odbitek płaskorzeźb i napisów z kamienia lub z brązu za pomocą papieru. Kolejną, stosowaną w Chinach na szeroką skalę techniką, była ksylografia, a najstarszy zachowany tekst wykonany tą metodą to „Diamentowa Sutra” datowana na 868 r. n.e.
Ruchome czcionki, które zainspirowały Gutenberga do stworzenia maszyny drukarskiej i zrewolucjonizowały przemysł wydawniczy w Europie, w Chinach nie weszły do powszechnego użycia z uwagi na zbyt dużą liczbę znaków pisma.
Kustosz muzeum zwróciła też uwagę na formę książek w Chinach i ich ewolucję od zwojów, przez harmonijkę, książki motylkowe, książki o łączeniu kieszeniowym, aż po książki szyte z oprawą.
Każdy z uczestników warsztatów mógł własnoręcznie wykonać zeszyt w formie książki kieszeniowej, która charakteryzuje się tym, że co druga kartka jest złączona. To pozorne marnotrawstwo papieru wynika z faktu, że papier czerpany jest cienki i chłonny, a tusz odbija się po drugiej stronie arkusza, co wyklucza jego efektywne wykorzystanie.
Warsztaty chińskiego introligatorstwa były przeznaczone dla osób dorosłych, ale uczestnicy bawili się przy tym jak dzieci. Cykl „Sztuka pisania” to doskonałe połączenie wiedzy o ginących zawodach i sprawdzian własnych możliwości manualnych.
Agnieszka Wu-Skawińska
